A’dan Z’ye Freelance Çalışma Trendleri ve İstatistikleri

İsterseniz freelance çalışmanın günümüzdeki ağırlığını verilerle ortaya koyan tabloyu oluşturarak yolculuğumuza başlayalım.

Günümüz çalışma yaşamının esnek ve dinamik atmosferinde sabit mesaili geleneksel çalışmanın giderek ikinci planda kaldığını hepimiz bir yerde fark ediyoruz. Peki, gündelik hayatta gözlemleyip sezebildiğimiz bu değişimin gerçek boyutları nedir? Freelance çalışma gerçekten de günümüz iş dünyasına damgasını vuracak kadar büyük bir gelişme gösteriyor mu yoksa dijital dünyada zaman zaman karşılaştığımız gibi bir “hype” mı sadece? Bu bölümde verilere dayalı olarak gerçekçi bir tablo çizmeye çalışırken yanıtını arayacağımız sorular arasında bunlar da yer alacak.

Bölümümüze, freelance çalışma modelinin iş dünyasındaki yükselişine dair anlatıya temel oluşturan genel bilgileri vererek başlayacağız. Sonraki kısımda ise freelance işlerin giderek yaygınlaşmasına neden olduğu düşünülen trendleri aktarmaya çalışacağız.

1.1. İş Dünyasında Yükselen Bir Konsept: Freelance Çalışma

Günümüzün hızla değişen iş dünyasında, çeviklik ve uyum sağlama yeteneği en önemli değerler arasında yer alır. Dolayısıyla bu değerlerle oldukça uyumlu bir yapıya sahip olan freelance çalışma modelinin de dikkat çekici bir yükseliş trendi sergilemesi şaşırtıcı değildir. Peki, bu modelin kendi gözlemlerimizle bile hissedebileceğimiz yükselişinin ardında yatan unsurlar neler olabilir? Freelance çalışmanın, bugünün iş dünyasında hangi özel ihtiyaçlara cevap verdiği düşünülmektedir? Gelin, bu sorulara birkaç başlık altında yanıt vermeye çalışalım.

1.1.1. Teknolojik Gelişmeler ve Küreselleşme

Son birkaç on yılda ivmesi inanılmaz biçimde artan teknolojik gelişmeler ve bu gelişmeler sayesinde artan mobilite olanakları, yeni ve özelleşmiş iş alanları açmış, uzaktan çalışmayı da kolaylaştırmıştır. Şirketler artık geniş bir yelpazedeki farklı iş alanlarında uzmanlaşmış iş gücüne, uluslararası toplumun gücünden faydalanarak ulaşma imkanına sahiptir. Bu da geleneksel çalışmanın sınırlamalarını ortadan kaldıran freelance çalışma modelini yükselten bir rüzgar yaratmıştır.

1.1.2. Esneklik ve Ölçeklenebilirlik

Geçmişte büyük şirketler için başarının anahtar kelimesi olan istikrar, hala önemini korumakla birlikte günümüzde tahtını esnekliğe bırakmış gibi görünmektedir. Bugün çoğunlukla katı istikrara dayalı ve durağan bir büyümedense koşullara uyum sağlayıp hızla büyüme ya da küçülme becerisine sahip olmak, şirketlerin aranan özelliklerindendir. Freelancer’larla çalışmanın bu beceriyi kazandırmaya yakınlaştırması da bu iş modelini şirketlerin gözde tercihlerinden biri haline getirir.

1.1.3. Düşük Maliyetle Üretkenlik

Genellikle uzaktan çalışan, vergi ve sosyal güvenlik giderlerini kendileri üstlenen freelancer’larla proje yürütmek, işveren açısından düşük maliyetlidir. Aynı zamanda geleneksel çalışma biçiminin durağanlığından uzak olan freelance çalışanların zamanı daha iyi kullanabilmeleri, daha üretken ve dakik olabilmeleri de freelance iş modeli ile günümüz iş dünyasını birbirine yaklaştıran faktörler arasındadır.

Freelance çalışmanın uzun süredir istikrarlı biçimde yükselmesini sağlayan temel özellikleri ve benzersiz faydaları ele aldık. Önümüzdeki bölümde, yıldızı parlayan bu modelin iş dünyasında oluşturduğu manzaradan bir kesit sunmaya çalışacağız.

1.2. Freelance Dünyasından Genel Bir Görünüm

Pek çok farklı endüstriye ve ulusal sınırları aşarak küresel bir coğrafyaya hitap eden freelance dünyası oldukça dinamik bir ekosisteme sahiptir. Bu sürekli gelişen ve dönüşen ekosistem; sunulan hizmetlerin çeşitliliği, farklı çalışma biçimlerine uygunluk, uzaktan çalışmayla tam uyum, küresel çalışma olanaklarına açıklık ve hem çalışanlara hem de işverenlere sağladığı yüksek memnuniyetle öne çıkar. İsterseniz, şimdi de temel veriler ışığında freelance iş piyasasının bugününe genel bir bakış atalım.

Statista’da yer alan bir araştırmaya göre, günümüzde yazılım geliştirme alanında çalışanların %24’ü, pazarlama alanındaki uzmanların %17’si ve grafik tasarım alanında hizmet verenlerin %10’u freelance iş yapmayı tercih ediyor. Daha birçok alanda da değişen oranlarda freelance çalışana rastlandığı düşünülürse, günümüzde freelance çalışma ekosistemindeki çeşitlilik daha iyi anlaşılacaktır.

Tabii bu mesleki çeşitliliğin yanı sıra freelance çalışanların işlerini ülke sınırlarını aşacak biçimde sürdürme olanakları ve işverenlerin de ihtiyaç duydukları yeteneklere ulaşmak için faaliyet gösterdikleri ülkelerle sınırlı kalmamaları freelance dünyasının ayırt edici bir başka karakteri olarak dikkat çekiyor. Freelance Union tarafından yapılan bir araştırmaya göre, freelancer’ların %70’i yaşadıkları ülke dışında faaliyet gösteren işverenlerle çalışıyor.

Farklı alanlardan ve coğrafyalardan yeteneklerle iş birliği imkanını belki de hiç olmadığı kadar artıran freelance çalışma modeli, yalnızca rutin ya da düşük profilli işleri değil, yüksek uzmanlık gerektiren işleri de kapsamına giderek daha fazla almaya başlıyor. Linkedin’in 2021 İş Gücü Raporu, yazılım geliştirme, dijital pazarlama ve veri analizi gibi özel nitelikler gerektiren iş alanlarında freelance çalışma modelinin yaygınlaştığını gösteriyor.

Elbette tüm bu veriler freelance iş modelinin yükselişte olduğuna işaret ettiğinden, işverenler de bu modele artan bir ilgiyle yaklaşıyor. Yapılan araştırmalar, işe alma süreçlerinden sorumlu yetkililerin %58’inin gelecekte daha fazla freelancer ile çalışmayı beklediğini gösteriyor.

İş dünyasının tercihi haline geldiği, birkaç temel veriden bile kolayca anlaşılan freelance iş modeli; esnekliğin, bağımsızlığın, artan verimin ve kalitenin ön planda olduğu dinamik bir iş dünyasının ihtiyaçlarını karşılamak üzere gün geçtikçe ağırlığını artırıyor. Önümüzdeki bölümde bu yükselişin izlerini daha net biçimde görmek üzere freelance dünyasını istatistikler ışığında ele alacağız.

1.3. Başlıca Rakamlarla Freelance Dünyası

Freelance çalışmanın yükselişine dair göstergelerle gündelik hayat içinde sıkça karşılaşıyoruz. Ancak bu trendin bir bardak suda kopartılan fırtına ya da başka bir değişle günümüz dijital dünyasında zaman zaman ortaya çıkan “hype”lardan biri olup olmadığını anlamanın en iyi yolu, alanda yapılan istatistiksel çalışmalara göz atmaktır. Gelin, sözcüklerin akışkan dünyasından rakamların köşeli dünyasına bir geçiş yapalım ve freelance çalışma ekosisteminin günümüzdeki durumuna rasyonel bir bakış atmaya çalışalım.

Freelance çalışma biçiminin günümüz iş dünyasındaki yükselişini ve bu trendin henüz tepe noktasına ulaşmamış olduğunu ortaya koyan başlıca istatistikleri gördük. Yazımıza, freelance çalışmayla birlikte anıldıkları gibi, zaman zaman da birbiriyle karıştırılan ama aslında birbirlerini destekleyen trendlerle ilgili bilgiler vermeye odaklanarak devam edeceğiz. Önümüzdeki bölümde, gelişen teknolojiyle önü açılan çeşitli uzaktan çalışma biçimleri ile freelance iş modeli ilişkisini, yine derlediğimiz veriler etrafında ele alacağız.

Bir zamanların aranan işleri, dilimizde “masa başı iş” olarak adlandırılan, sabit gelirli ve mekanı ofis olan çalışma biçiminin sürdürülebildiği işlerdi. Dolayısıyla en çok birkaç on yıl öncesine kadar, çalışmak için ofise gitmenin “havalı” bir şey olduğunu bile söyleyebiliriz. Bugünse herhalde en çok özenilen çalışanlar, “Peki, nereden çalışıyorsun?” sorusuna “Evden,” diye cevap verebilenlerdir. Gelişen teknoloji ve freelance iş modeli gibi çalışma biçimlerinin faydaları sayesinde yaygınlaşan, 2019’da ortaya çıkan Covid-19 pandemisinin getirdiği zorunlulukla da biraz daha popülerleşen evden çalışma olgusu, sağladığı avantajlarla birçok çalışanın sahip olmayı arzuladığı bir ayrıcalık haline geldi. Durum böyle olunca çoğu şirket de çalışanlarının belirli günlerde ofis dışında çalışmalarına olanak tanıyan hibrit çalışma modelini uyguluyor. Önümüzdeki bölümde, çalışma yaşamında yükselen bu trendleri, veriler ışığında kapsamlı biçimde ele almaya çalışacağız.

2.1. Dijital Çağda Eski ve Yeni Çalışma Modellerine Kısa Bir Bakış

Yaşadığımız dijital çağda hayatın tüm alanları gibi çalışma hayatı da hızla değişmektedir. Geleneksel iş modellerinin katı zamansal ve mekansal yapıları geçerliliğini yitirmekte ve yerlerini daha esnek, daha dinamik bir çalışma ekosistemine bırakmaktadır. Bu değişimin kronolojik bir fotoğrafını ana hatlarıyla aşağıdaki gibi verebiliriz.

2.1.1. Eski Düzen: 9-6 Ofis Yaşamı

Tabii ki tüm toplumsal dönüşümlerde olduğu gibi yeni ile eskinin bir arada var olduğu geçiş evreleri günümüzde de etkisini sürdürür. Hala ofisler ve mesaisini ofiste geçiren çalışanlar var. Modern iş yaşamının temellerini atan bu stabil düzen, her ne kadar sınırlılığı nedeniyle cazibesini yitiriyor olsa da hala tam anlamıyla eski bir hatıraya dönüşmüş değildir.

2.1.2. Yeni Düzen: Uzaktan ve Hibrit Çalışma

Günümüzde, hem yapılan işlerin dijitalleşmesi hem de dijital dünyanın kendisinin sunduğu olanaklar, işin yapıldığı mekan ve zaman konusunda serbestleşmenin yolunu açmıştır. Çalışanlar ve işverenler artık pek çok iş için bir ofiste bir araya gelmeye, işlerin yönetilebilmesi için bloklar halinde sabit mesailere uymaya ihtiyaç duymamaktadır. Bu da tamamen evden çalışmanın ya da işin bazı günler ofiste, bazı günler evde yapıldığı hibrit çalışmanın önünü açmıştır.

2.1.3. Gelecek: Freelance Çalışma

Yeni düzenle gelen uzaktan ve hibrit çalışmanın varacağı bir sonraki aşama düşünüldüğünde, esneklik ve dinamizmi en üst noktaya taşıyan freelance çalışmanın geleceğe damgasını vurması oldukça mümkün görünüyor. Uzmanlaşmış profesyonellerin bağımsızca çalıştığı ve özgür, yaratıcı ve girişimci güçlerin en etkili biçimde devreye girebildiği bu çalışma biçimi, meydan okuduğu eski düzenden giderek daha fazla rol çalacağını ilan etmiş gibidir.

Geçmişini, bugününü ve beklenen geleceğini kısaca anlatmaya çalıştığımız çalışma yaşamında, değişime ayak uydurmak isteyenlerin dikkatlerini mutlaka freelance çalışmaya yöneltmeleri gerektiği sonucunu çıkarabiliriz. İş dünyasının değişen dinamiklerine uyum sağlama yönelimindeki birçok alanda değerlendirilmesi kaçınılmaz olan freelance iş modelinin artan cazibesini önümüzdeki bölümde veriler ışığında ele alacağız.

2.2. Değişen İş Dünyası ve Freelance İş Yapmanın Artan Cazibesi

Eskisine göre çok daha dinamik olan, istikrar ve sabitliğin yerini sürekli değişim ve hareketin aldığı iş dünyasında belki biraz daha fazla risk almanız gerekir ama kazancınızı da en üst seviyeye çıkarabilirsiniz. Bu yeni iş dünyasının genel yapısına çok uygun olduğu için günden güne cazibesini artıran freelance iş modeli, artık Google gibi dünya devi şirketlerde bile dikkat çekici veriler ortaya koyacak biçimde kullanılır olmuştur.

Freelance iş modelinin yükselişi, görüldüğü gibi rakamlarla da somutlaştırılabilen ve çalışma hayatının ilk anda akla gelmeyen yönlerini de etkileyen bir olgudur. Bu çalışma biçimi, uzaktan çalışmayla bir arada ele alındığında geleneksel ofis düzenini yer yer işlevsiz kılmaktadır. Freelance çalışanların büyük metropollerden, hayatın daha az karmaşık ve ucuz olduğu çevre yerleşimlere taşınmaya başlamalarının da işaret ettiği üzere freelance çalışma, büyük toplumsal değişimleri de beraberinde getirebilecek bir potansiyele sahiptir. Freelance iş modeliyle birbirlerini destekleyerek gelişen uzaktan çalışma da sağladığı avantajlarla günümüzde birçok çalışan için benzersiz bir cazibe kazanmıştır. Fakat bu avantajlı çalışma biçiminin, yalnızlık ve iş-yaşam dengesini korumada zorlayıcı olmak gibi sıkça dile getirilen dezavantajları da vardır. Önümüzdeki bölümde uzaktan çalışmanın sözü edilen avantaj ve dezavantajlarını veriler ışığında değerlendirmeye çalışacağız.

2.3. Uzaktan Çalışmanın Avantaj ve Dezavantajları

Hatırlarsınız, evden çalışmanın bir süreliğine pek çok insan için bir zorunluluk halini aldığı Covid-19 pandemisi döneminde üretilen birçok popüler içerik, uzaktan çalışmanın zorlukları üzerineydi. Başlangıçta yolda geçirilen zamandan tasarruf ve ev konforunda çalışmanın sunduğu rahatlık gibi faktörler birçok çalışana rüya gibi gelmiş ama bir süre sonra yakınmalar başlamıştı. Aslında tüm bu yakınmaların ortak teması, değişimin ofisi eve dönüştürmesinin yanında evi de ofise çeviren bir nitelik taşımasıyla ilgiliydi. Bugün de uzaktan çalışma pratiğini sürdüren ve aynı zamanda freelancer olan birçok insan, bu çalışma biçiminin avantajlarından yararlanırken olumsuzluklarından da yakınır. Gelin, uzaktan çalışmanın insanları mutlu eden ve zorlayan yanlarını veriler ışığında ele alalım.

2.3.1. Çalışanların Sağladığı Verilerle Uzaktan Çalışmanın Avantajları

2.3.2. Çalışanların Sağladığı Verilerle Uzaktan Çalışmanın Dezavantajları

Çalışanların bakış açısından, veriler ışığında uzaktan çalışmanın avantaj ve dezavantajlarını görmüş olduk. Sağladığı fırsatlar ve yarattığı kaygılarla birlikte, freelance çalışmayla yan yana geliştiği söylenebilecek bu çalışma tarzını masaya yatırdıktan sonra, birçoğu uzaktan çalışmaya da uygun olan popüler freelance çalışma alanlarını veriler ışığında gözden geçirmeye çalışacağız.

2.4. Freelance Çalışmanın Popüler Hale Geldiği İş Kollarına Dair İstatistikler

Freelance iş modeli, günümüzde çok geniş bir yelpazedeki farklı iş kollarında değerlendirilebilen bir çalışma biçimidir. Fakat bazı mesleklerin diğerlerine göre freelance çalışmaya daha uygun olduğu da bir gerçektir. İsterseniz güncel istatistikler eşliğinde, freelance çalışmanın popüler hale geldiği iş kollarını hep birlikte gözden geçirelim.

2.4.1. Yazarlık ve İçerik Üreticiliği

Günümüzde yazılı içerik üretimine olan talep devam etmekle kalmayıp artış da gösteriyor. Upwork’ün Freelancing in America (Amerika’da Freelance Çalışma) başlıklı çalışması, yazarlığın en popüler 3 freelance iş kolu arasında yer aldığını ve freelance iş yapanların %42’sinin yazarlık hizmeti verdiğini gösteriyor.

2.4.2. Tasarım

Web sitesi, kurumsal kimlik, kullanıcı arayüzü oluşturma gibi tasarım uzmanlığı gerektiren işler de popüler freelancer meslekleri arasında yer alıyor. Freelancing in America çalışmasında freelancer’ların %44’ünün tasarım hizmetleri verdiği belirtilmiş.

2.4.3. Yazılım

Yazılım geliştirme uzmanlığı da en çok rağbet gören freelance iş kolları arasında yer alıyor. Freelancer.com’un yaptığı bir anket çalışması; web geliştirme, mobil uygulama geliştirme ve yazılım geliştirmenin, alanın en çok talep edilen becerileri arasında yer aldığını gösteriyor.

2.4.4. Dijital Pazarlama

Günümüzde markalar için online görünürlük gitgide daha fazla önem kazanıyor ve dijital pazarlama uzmanlarına duyulan ihtiyaç da artıyor. PeoplePerHour’un 15.000 freelancer’ı kapsayan verilerle yaptığı analiz, dijital pazarlamayı en çok freelancer talebi olan üç alan arasında gösteriyor.

2.4.5. Fotoğrafçılık ve Video İçerik Üretimi

Fotoğraf ve video gibi görsel sanatlar alanında içerik üretimi de en çok aranan uzmanlıkların başında geliyor. Vault verilerine göre Amerika Birleşik Devletleri’ndeki 50 bini aşkın fotoğrafçının %64’ü freelance çalışıyor.

2.4.6. Sosyal Medya Uzmanlığı

Dijital pazarlamanın özelleşmiş bir alt dalı olarak görülebilecek sosyal medya uzmanlığı da aranan freelance yetenekler arasında. Fiverr’ın hazırladığı bir rapora göre, bu alandaki freelance projeler bir önceki yıla göre %15 artmış durumda.

Freelance çalışmanın günümüzde popüler hale geldiği ve freelance çalışmak isteyenlerin de yönelmeyi düşünebilecekleri alanlar hakkında bilgileri sizlerle paylaştık. Bir sonraki bölümde, freelance çalışmanın, yükselişinde de önemli bir rol üstlenmiş olan teknolojiyle ilişkisini veriler çerçevesinde değerlendireceğiz.

2.5. Teknoloji ve Freelance Çalışma

Freelance çalışmayı günümüzün yükselen değerlerinden biri haline getiren en önemli faktörlerden biri, son birkaç on yılda etkileyici bir ivme kazanan teknolojik gelişmelerdir. Dolayısıyla bu yeni nesil iş modeli, birçok farklı alanda teknolojiyle yakın bağlar kurmuştur ve freelance iş yapanlar, teknolojinin nimetlerinden en çok yararlananlar arasındadır. İsterseniz gelin, verilerle desteklenmiş biçimde freelance çalışma ile teknoloji ilişkisinin bir resmini çizmeye çalışalım.

Dijital Freelance İş Platformları: Freelance dünyasının merkezinde yer aldıklarını söyleyebileceğimiz bu platformlar, insan kaynakları alanındaki dijital dönüşümün söz konusu iş modelinin yükselişiyle ne kadar yakından bağlantılı olduğunu ortaya koyar. Bu alanda başı çeken platformlardan biri olan Upwork’ün tek başına 18 milyon freelance çalışana hizmet verdiği düşünüldüğünde, ne demek istediğimiz daha iyi anlaşılacaktır.

Uzaktan İş Birliği Uygulamaları: Teknolojik gelişmelerin çalışma hayatına en önemli yansımalarından olan Zoom, Google Meet, Slack, Trello gibi uygulamalar, freelance çalışanların kapsamlı projelerde ve ekipler halinde çalışmalarına olanak tanıyarak bu çalışma modelinin yaygınlaşmasında büyük rol oynamıştır. Bu araçların en yaygın kullanılanlarından biri olan Zoom’un, 2021 yılında %191’lik bir ciro artışı yakalamış olması freelance iş modeli ve söz konusu uygulamaların gelişimlerinin nasıl bir paralellik gösterdiğini anlamamıza yardımcı olabilir.

Dijital Ödeme Sistemleri: Freelancer’ların ödeme almalarını kolaylaştırarak ulusal sınırları aşacak biçimde iş yapmalarına yardımcı olan sistemler de bu iş modelinin gelişiminde önemli role sahiptir. 2023 yılında dijital ödemeler segmentindeki toplam işlem hacminin 9,46 trilyon Amerikan ulaşması beklenmektedir.

Proje Yönetimi Yazılımları: Zaman yönetimi ve iş takvimi çıkarmanın yanı sıra kalabalık ekiplerle uzaktan çalışmayı kolaylaştıran Asana ve Monday.com gibi uygulamaların freelance çalışma ile güçlü bağları olduğu söylenebilir. Asana’nın 2021 yılında 100.000 müşteriye ulaştığı düşünülürse, söz konusu yazılımların iş dünyasının değişen dinamikleriyle ne kadar ciddi bir büyüme yakaladıkları görülür.

Yapay Zeka: Tıpkı güçlü bir değişim sonucu yükselen freelance iş modeli gibi, çalışma yaşamında taşları yerinden oynatma potansiyeli taşıyan yapay zeka da bu iş modeli ile teknoloji arasındaki sıkı bağları ortaya koyar niteliktedir. Güncel araştırmalar her 10 freelancer’dan 3’ünün işlerini yaparken yapay zeka araçlarından faydalandığını göstermektedir.

Dijital dönüşüm rüzgarını arkasına alarak gelişen freelance çalışma ile teknolojinin sıkı bağlarını gösteren verileri sizlerle paylaştık. Önümüzdeki bölümde, yine teknolojik gelişmelerin ve dijitalleşmenin önemli olanaklarıyla yükselen ve freelance iş modelinin sağladığı en önemli avantajlardan birine karşılık gelen bir olguyu, yani “yurt dışına” ve “yurt dışında” freelance çalışma başlıklarını ele alacağız.

2.5. “Yurt Dışına” ve “Yurt Dışında” Freelance Çalışmak

Freelance iş modeli, günümüzde iş dünyasının dinamiklerine uyumuyla öne çıkar ve modeli benimseyen çalışanlara sağladığı eşsiz faydalarla dikkat çeker. Sözünü ettiğimiz bu faydalardan biri de freelance çalışmanın yurt dışına iş yapmayı belki de hiç olmadığı kadar kolaylaştırmasıdır. Dijital dönüşümün etkileyici biçimde mesafeleri kısalttığı günümüzde, freelance iş modeli de çalışma yaşamında sınırların görülmemiş biçimde geçirgen bir hal almasına imkan tanır. Üstelik, freelance iş modeli yalnızca yaşanılan ülkeden yurt dışına iş yapmayı kolaylaştırmakla da kalmaz. Günümüz çalışma literatürüne, “digital nomadism” yani dijital göçebelik olarak giren ve hem fiziksel dünyada hem de dijital dünyada sürekli hareket halinde olunabilen bir yaşam biçiminin ortaya çıkmasına da olanak tanır. Gelin, freelance iş modelinin yurt dışına iş yapıp döviz cinsinden gelir elde etmeyi, hatta yurt dışında yaşayarak dünyanın dört bir yanına hizmet vermeyi kolaylaştıran özelliklerine hep birlikte göz atalım.

Freelance çalışma, zaman ve mekan sınırlamalarını ortadan kaldırması ve çalışanın tamamıyla bağımsız olmasına imkan tanımasıyla küreselleşmenin fırsatlarından yararlanmanızı sağlar. Freelance iş yaparken farklı ülkelerden müşterilerle çalışmanızın ve küresel pazarı değerlendirmenizin önünde hiçbir engel yoktur.

Freelance çalışırken çoğunlukla sizi bir mekanda sabit kalmaya zorlayan etkenler yoktur. Dünyanın en büyük firmalarıyla köyünüzün tertemiz havası ve kırsal atmosferinde de çalışabilirsiniz, yaşamak istediğiniz bir Avrupa metropolünde de. Hatta yolculuğa devam ederken de freelance iş yapmanız mümkündür. Freelance çalışma, dijital göçebeliği bir yaşam tarzı olarak benimsemenize olanak tanır.

İş yaptığınız pazarın coğrafyasını bütün dünyaya genişletmenizi kolaylaştıran freelance iş modeli, kazancınızı farklı para birimleri üzerinden elde etmenizi sağlar. Böylece kur farkı avantajlarından faydalanabilir, güçlü ekonomilere sahip ülkelerden alacağınız işlerle finansal gücünüzü hissedilir biçimde artırabilirsiniz.

Çalışırken hareketli bir yaşam tarzı benimseyebilmenizi, farklı niteliklerdeki yerleşimlerde yaşayarak çalışabilmenizi ve farklı ülkelerden müşterilerle iş yapabilmenizi sağlayan freelance çalışma biçimi, eşsiz bir kültürel çeşitlilikle kucaklaşmanızı sağlar. Bu hareketli ve çok kültürlü yaşam biçimi, sizi yeni ufuklarla tanıştırarak yaratıcılığınızı, üretkenliğinizi ve işinizdeki başarınızı dikkat çekici biçimde artırabilir.

Tüm bu avantajlara ulaşmak için elbette kimi sorumlulukların da üstlenilmesi gerekir. Uzaktan çalışma araçlarını kullanma ve yabancı dilde iletişim kurma becerilerini artırmak, dijital göçebe olarak yaşamak isteyenlerin mutlaka üstlenmesi gereken sorumluluklardandır. Ayrıca uluslararası faturalandırma ve vergilendirme gibi yasal mevzuata ilişkin konulara da hakim olmanız gerekir. Eski zaman gezginlerinin imrenilen yaşamını dijital dünyanın olanaklarıyla elde etmek için bu tür sorumlulukları göze almak pek de zorlayıcı olmasa gerek. Freelance iş modelinin yalnızca çalışma hayatını dönüştürmekle kalmayarak “yeni insanı” yaratma potansiyeline de sahip olduğunu gösteren bilgilerin ardından, freelance dünyasında çalışmanın uluslararası boyutuyla ilgili verilere bir göz atabiliriz. Önümüzdeki bölümde, rakamlar aracılığıyla freelance dünyasının küresel manzarasına ilişkin bir fikir oluşturmaya çalışacağız.

Freelance dünyasının dinamik ve esnek coğrafyasını bütünleyen özelliklerden biri de çalışırken ülke sınırlarını kolayca aşmaya olanak tanıyan küresel perspektifidir. Bu bölümde, freelance iş modelinin uluslararası boyutlarını veriler ışığında ele alarak bu alandaki farklı yaklaşımlara ve yükselen trendlere ışık tutmaya çalışacağız. Uluslararası freelance çalışma ekosisteminin çalışanlar için sunduğu fırsatlar, bu fırsatların coğrafi dağılımları, ülkeler ve bölgeler özelinde verileri paylaşarak konuyla ilgili genel bir görünüm oluşturacağız. Ayrıca Türkiye’de freelance çalışmanın durumuna da seçilmiş istatistikler eşliğinde bir bakış atacağız. Freelance çalışırken küresel pazara açılmak ya da bölgeler ve ülkeler özelindeki eğilimleri ve artan fırsatları öğrenmek isteyen herkes için faydalı olacağına inandığımız bölümümüze, freelance çalışmanın coğrafyasına ilişkin istatistiklere bakarak başlayacağız.

3.1. İstatistiklerle Freelance Çalışmanın Coğrafyası

Freelance çalışmanın en önemli özelliklerinden biri de küreselleşmiş dünyanın yeni iş modeli olarak ortaya çıkmasıdır. Freelancer’ların dünyanın dört bir yanındaki müşterilerle iş yapmalarını ve mekansal bağımsızlık sayesinde istedikleri yerden çalışmalarını sağlayan bu model, uluslararası alanda da ilginç veriler ortaya çıkarır. Bölgeler, kıtalar ve ülkeler ölçeğinde freelance çalışmanın coğrafyasına, gelin istatistiklerin yardımıyla bir göz atalım.

Öncelikle Payoneer’in yaptığı bir araştırmada karşımıza çıkan verilerle başlayalım. Araştırma, Amerika Birleşik Devletleri’nin günümüzün en geniş freelancer pazarı olduğunu gösteriyor. ABD’nin dünya ekonomisindeki yeri düşünüldüğünde pazardaki hakimiyeti şaşırtıcı olmamakla birlikte, Filipinler ve Hindistan gibi gelişmekte olan pazarların da freelance çalışma alanında güçlü bir büyüme sergilediği görülüyor.

Yine Payoneer, yaptığı araştırma sonucu freelancer talebinin yüksek olduğu, destekleyici politikaların uygulandığı, ödeme çözümlerine kolay ulaşılan ve genel olarak freelancer dostu bir yaklaşıma sahip olan ülkeleri belirlemiş. Bu freelancer dostu ülkeler; ABD, Birleşik Krallık, Brezilya, Pakistan, Ukrayna, Filipinler, Hindistan, Bangladeş, Rusya ve Sırbistan olarak sıralanıyor.

Upwork verilerine göre, 2022 yılında freelancer’lar tarafından elde edilen gelirin 86,89 milyon doları ABD’de, 45,82 milyon doları Hindistan’da, 39,95 milyon doları Filipinler’de çalışanlar arasında bölüşülmüş. Dünyanın geri kalanındaki freelancer’lar ise 162,02 milyon dolar gelir elde etmişler. Bu veri, bize bu üç ülkedeki freelancer’ların neredeyse dünyanın geri kalanındakilerin toplamı kadar gelir elde ettiğini gösteriyor.

Payoneer verilerine göre, 2019 yılında freelance iş modelinin en çok yaygınlaştığı ülkeler, freelancer’ların sağladığı gelir artışına göre aşağıdaki gibi sıralanıyor:

Dünya genelinde yaygınlaşan freelance çalışmaya dair verilerle coğrafi bir görünüm oluşturmaya çalıştık. Bir sonraki bölümde bu iş modelinin dikkat çekici bir gelişim gösterdiği ülkeleri tek tek ele alarak freelance çalışma alanıyla ilgili bilgiler sunmaya devam edeceğiz.

3.2. Ülkeler Özelinde Freelance Çalışmanın Yaygınlığı

2019 yılında dünyada freelance çalışmanın en çok yaygınlaştığı tespit edilen 10 ülkeyi, geçtiğimiz bölümün sonunda sıralamıştık. Şimdi bu ülkeler arasında öne çıkanları, güncel detaylarla ele almaya çalışacağız.

3.2.1. Amerika Birleşik Devletleri

Freelance çalışma biçiminin gelişiminde bir amiral gemisi niteliği taşıyan Amerika Birleşik Devletleri’nde, 2021 ile 2022 arasında freelancer gelirleri genel olarak %3 artış göstermiş. U.S. Independence Workforce raporuna göre 2022 yılında 60 milyon Amerikalı, freelancer olarak çalışmış ve ABD işgücünün %39’unu oluşturmuş ve büyüyen freelance ekonomisi, Amerikan ekonomisinin 1,35 trilyon dolarlık bir kısmına denk geliyor.

3.2.2. Birleşik Krallık

Birleşik Krallık’ta, tam zamanlı freelance çalıştığını ifade edenlerin sayısı 4,2 milyonu buluyor. 2021 yılında, freelancer’ların Birleşik Krallık ekonomisine katkısı ise 147 milyon sterlin olmuş. Ülkenin Londra ve Güney Doğu bölgeleri, favori freelancer lokasyonları olarak öne çıkarken Manchester da bu alanda dikkat çeken şehirlerden bir diğeri.

3.2.3. Brezilya

Brezilya 2021-2022 yıllarında sahip olduğu 25 milyonu aşkın freelancer’la bu iş modelinin hızla geliştiği ülkelerden biri olmuş. %83’ü Almanya ve Fransa gibi ülkeleri hedefleyerek yurt dışına çalışmayı amaçlayan Brezilyalı freelancer’ların %90’ının da bu çalışma biçiminin geleceği konusunda umutlu oldukları tespit edilmiş.

3.2.4. Pakistan

2021-2022 yıllarında, freelancer’ların 396,24 milyon dolarlık bir ihracat geliri elde ettiği ülke, alanda büyük bir potansiyele sahip olduğunu ortaya koyuyor. Bu yıllarda, ülkenin ana hizmet ihracı kalemini oluşturan Bilişim Teknolojisi (BT) sektörü dışındaki hizmetlerle elde edilen kazancın %297,49 oranında arttığı da görülüyor.

3.2.5. Filipinler

2019 Global Gig Economy Index’te en hızlı büyüyen 6. pazar olarak yerini alan ve Covid-19 pandemisi sırasında başlayan rüzgarı kullanarak daha da büyüyen Filipinler’de, freelance çalışanların sayısı, 2021 yılında 1,5 milyona ulaşmış.

Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık gibi gelişmiş ülkelerde olduğu gibi Brezilya, Filipinler ve Pakistan gibi gelişmekte olan ülkelerde de dikkat çekici bir büyüme ivmesi yakaladığı görülen freelance iş modeli hakkında ülke bilgilerini sizlerle paylaştık. Peki, bizim ülkemizde, Türkiye’de freelance iş modelinin gelişimi ne durumda? Bir sonraki bölümde, Türkiye’de freelance çalışma hakkındaki bilgileri verilerle desteklenmiş biçimde sizlerle paylaşacağız.

3.3. Türkiye’de Freelance Çalışma

Freelance çalışma biçiminin ülkemizde de daha fazla insan tarafından tercih edilmekte olduğunu gündelik yaşamda bile gözlemleyebiliyoruz. Özellikle Covid-19 pandemisi sonrasında, tam zamanlı işleri evden sürdürmenin de mümkün olduğunu gören birçok çalışan, freelance işler yaparak gelir elde etmek konusunda daha istekli. Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu’nun 2022’de yayınladığı, Yeni Nesil Çalışma Modelleri başlıklı araştırma, Türkiye’de freelance çalışma hakkındaki algıya ilişkin dikkat çekici veriler içeriyor. Gelin, bu çalışmadan derlediğimiz veriler ışığında, Türkiye’nin freelance dünyasına nasıl katıldığına biraz daha yakından bakalım.

Tüm bu veriler, Türkiye’de çalışanlar ve iş arayanlar açısından freelance iş modelinin önemli bir potansiyel taşıdığını gösteriyor. Gerekli yasal düzenlemeler, artan destekler, işverenlerin de alana ilgi göstermesi gibi faktörlerle freelance çalışmanın Türkiye’de hızla yaygınlaşması hiç de şaşırtıcı olmaz. Peki, ülkemizde freelance iş modelinin yaygınlaşması, çalışanların memnuniyet ve refah düzeylerini nasıl etkiler? Bu sorunun yanıtını, freelance iş modeliyle çalışanların finansal portreleri ve memnuniyet düzeylerini gösteren verileri paylaşacağımız bir sonraki bölümümüzde almanız mümkün.

Bir çalışma biçiminin cazip hale gelmesindeki en önemli etkenlerden biri de bu iş modeliyle çalışanların gelir düzeylerindeki artış ve işlerini memnuniyetle sürdürmeleridir. Dolayısıyla, freelance çalışmayı düşünenler için bu iki faktör hakkındaki veriler, kariyerlerine ilişkin kararları etkileyecek önemli doneler içerir. Önümüzdeki bölümde, dünya genelinde freelance çalışanların gelir tabloları, işlerinden duydukları memnuniyet ve genel refah düzeyleri gibi bilgileri, dikkat çekici istatistikler eşliğinde sunacağız.

4.1. Freelance İşlerle Ne Kadar Kazanılıyor?

Freelance çalışarak yeteneklerini kazanca dönüştürmeyi planlayan profesyoneller ya da belirlediği ücretleri yeniden değerlendirmek isteyen freelancer’lar için en büyük merak konularından biri, meslektaşlarının ortalama ne kadar gelir elde ettiğidir. Tam zamanlı bir işten freelance çalışmaya geçmeyi düşünenler için de bir referans noktası olan bu bilgi, finansal hedeflerini rasyonel biçimde belirlemek isteyenler için de çok önemlidir.

Öncelikle Freelancers Union ile Upwork’un ortaklaşa yaptığı bir araştırmada yer alan bir bulguyu paylaşarak içinizi rahatlatabiliriz. Tam zamanlı işlerinden freelance çalışmaya geçenlerin %60’ı, önceki işlerine göre daha fazla gelir elde ettiğini belirtiyor.

2020 yılında yayınlanan Freelance Forward Economist Report ise ABD’de freelancer’ların saat başına ortalama 20 Amerikan Doları gelir elde ettiği bilgisini içeriyor. Aynı araştırma web/mobil geliştirme, pazarlama, danışmanlık gibi nitelikli hizmetlerde bu miktarın saat başına 28 dolara ulaştığını gösteriyor. Tabii bu rakamların neredeyse 3 yıl öncesine ait olduğunu ve trendlerdeki gelişmeler ile tüm dünyada yüksek olan enflasyon sebebiyle de zamanla yukarı doğru bir ivme sergilediklerini eklememiz gerekir. Önümüzdeki bölümde, farklı iş kollarında çalışan freelancer’ların ortalama ne kadar kazandığına ilişkin verileri sizlerle paylaşacağız.

4.2. Farklı Alanlarda Çalışan Profesyonel Freelancer’ların Gelir Düzeyleri

Freelance çalışanların ücretleri; çalışanın deneyim miktarına, uzmanlık düzeyine, eğitim seviyesine ve referanslarına göre değişkenlik gösterebiliyor. Tabii freelancer’ın hangi iş kolunda çalıştığı da elde edeceği kazancı etkileyen bir başka faktör.

Günümüzde freelancer’lara ödenen ortalama saat başı gelirin daha yüksek seviyelere çıktığını, Salary.com’da yaptığımız kısa bir araştırmayla keşfettik ve ABD’de farklı iş kollarında çalışan freelancer’ların elde ettikleri ortalama gelir miktarlarını sizin için derledik.

Yazarlar: Freelance yazarlar, hizmetlerini saat başına ortalama 30-40 dolar olarak ücretlendiriyor ve 42.000 dolar civarında bir yıllık gelir elde ediyor.

Editörler: Freelance editörler, saat başı 25-30 dolar arasında bir ücret alıyor ve yılda toplam 40.000 dolar civarında para kazanıyor.

Grafik Tasarım: Grafik tasarım alanında freelance çalışan profesyoneller, 40-45 dolar arasında değişen saatlik ücretler alıyor ve 90.000 dolar civarında yıllık gelir elde edebiliyor.

Yazılım Geliştirme Uzmanları: Farklı alanlarda çalışan yazılım geliştirme uzmanları, 50 ila 70 dolar arasında değişen saatlik ücretler alıyor ve yılda 90.000-120.000 dolar gelir elde edebiliyor.

Dijital Pazarlama Uzmanları: Freelance dijital pazarlama uzmanlığı yapanlar saat başı ortalama 50 dolar ücret alıyor ve senede 100.000 dolar kazanabiliyor.

Fotoğrafçılar: Freelance çalışan fotoğrafçılar, saat başı ortalama 35-45 dolar kazanıyor ve böylece yıllık 42.000 dolar civarında bir gelir elde edebiliyor.

Belli başlı freelance iş kollarında Amerikan Doları bazında elde edilebilen gelirleri sizlerle paylaştık. Elbette, döviz kuru farklılıkları nedeniyle, özellikle de yalnızca ulusal pazarda çalışan freelancer’ların fiyatlandırmaları daha farklı olacaktır. Fakat en önemli özelliklerinden biri de küresel bir oyun alanı yaratması olan freelance çalışmada, verdiğiniz hizmetin dolar bazındaki değerini görmenizin de yararlı olacağına inanıyoruz. Hem kendi ücretlerinizi belirlerken bu verileri bir referans olarak değerlendirebilir hem de yurt dışına iş yapmaya başlayarak gelirinizi bu düzeye yaklaştırabilirsiniz. Önümüzdeki bölümde, freelance çalışanların memnuniyet düzeyleri hakkında paylaşacağımız veriler sayesinde bu iş modelinin sağladığı refah seviyesiyle ilgili daha fazla fikir edineceğinize inanıyoruz.

4.3. Freelance Çalışanların Memnuniyet Düzeyleri

Freelance iş modeli, birçok özelliğiyle günümüzün ve geleceğin çalışma biçimi olarak görülebilir: Dolgun ücretler refah seviyesini artırmaya yardımcı olabilir ya da bu çalışma biçimi, dışarıdan “cool” göründüğü için tercih edilebilir. Ancak bunların, bir iş modelini herkes için yeterince cazip kılması beklenemez. İnsanlar yenilikçi yaklaşımlarla çalıştıkları ve yüksek ücretler aldıkları işlerinden de memnun olmayabilirler. Bu nedenle freelancer’ların memnuniyet düzeylerini ortaya koyan verileri incelemek bu kariyer yolunda ilerlemek isteyenler için oldukça önemlidir. Biz de bu bakış açısıyla Freelancer’ların memnuniyet düzeylerini ortaya koyan verileri sizler için derledik.

Öncelikle sevindirici bir bilgiyle başlayalım: ipse (Association of Independent Professionals and the Self-Employed) tarafından geçtiğimiz yıllarda gerçekleştirilen bir araştırma, freelance çalışanların neredeyse %84’ünün bu iş modelinden memnun olduklarını gösteriyor.

2021 yılında Toronto Üniversitesi’nden iki uzmanın yaptığı araştırma ise freelance çalışanların bu iş modelinin en çok hangi özelliklerinden memnun olduklarını ortaya koyuyor. Bu araştırmaya göre freelancer’ların kariyerlerinin en sevdikleri yönü, %78 oranıyla esneklik niteliği. Bunu %69’la ilgi çekici müşteriler, %66’yla da ilgici çekici bir uzmanlık geliştirme olanağı ve yaşam kalitesi izliyor.

Önde gelen freelance platformlarından birinin yaptığı araştırmada, freelancer’ların %71’i diğer işlerine göre daha iyi bir iş-yaşam dengesi kurabildiklerini ifade etmiş.

2022 yılında Statista Research Department’ın yaptığı bir araştırma, çalışma mekanları konusunda freelancer’ların %74’ünün memnun olduğunu gösterirken, bu oran freelancer olmayanlarda %67’de kalmış. Yine aynı araştırmaya göre freelance çalışanların %71’i çalışma koşullarını kontrol altında tutabilmekten memnun görünürken freelancer olmayanlarda bu oran %61’de seyretmiş. Ayrıca freelancer’ların kendilerine uygun işi yapma özgürlüklerinden duydukları memnuniyet %75 oranındayken, freelancer olmayanlarda bu oran %61.

Araştırmalar, konu gelir dalgalanmalarının ve yönetimsel meselelerin sorumluluğunu almak olduğunda freelance çalışanların bundan pek memnun olmadıklarını gösteriyor. Bu konulardan yakınan freelancer’ların oranı %68’i buluyor.

Bu memnuniyetsizlik etkeninin ise freelance dünyasının sağladığı güçlü topluluk olanakları ve meslektaşlarla dayanışmayla aşıldığı görülüyor. Verilerin işaret ettiğine göre bu tür topluluklara dahil olan freelancer’ların %80’i kariyerlerinden memnun olduklarını belirtiyor. Öyleyse yeri gelmişken, Türkiye’de de Siu Digital Yetenek Havuzu gibi etkin bir freelancer topluluğunun oluştuğunu hatırlatalım. Topluluğun gücünden yararlanmak için siz de bu linke tıklayarak Yetenek Havuzu’na katılabilirsiniz.

Esneklik ve bu esnekliğin sağladığı bağımsızlık, iş çeşitliliği, farklı pazarlara açılabilme kolaylığı gibi kendine özgü özellikleriyle çalışanlara yüksek memnuniyet sağladığını gördüğümüz freelance çalışma biçimi, bugünün iş modeli olduğunu kanıtlıyor diyebiliriz. Peki ya gelecek? Freelance iş modelinin geleceğe de damgasını vuracağını şimdiden söylemek mümkün mü? Bir sonraki başlığımızda, dikkat çekici veriler ışığında freelance çalışmanın geleceğini ele alacağız.

Yaşamın diğer pek çok alanında olduğu gibi iş hayatında da bir olguyu rasyonel biçimde değerlendirebilmek için onu sadece bugünüyle değil, geleceğiyle de ele almak, yükselen trendlerle etkileşim noktalarını ortaya çıkarmak ve gelecek yıllara ilişkin projeksiyonlarına bakmak gerekir. Biz de bu bölümde, yükselen trendleri ve gelecek öngörülerini yansıtan veriler etrafında freelance iş modelinin geleceğini sizler için değerlendireceğiz.

5.1. Freelance Dünyasında Yükselmesi Öngörülen Trendler

Freelance dünyası, bu çalışma yönteminin temel özelliğini de yansıtacak biçimde durağanlığa yer vermeyen ve trendler etrafında sürekli yeniden şekillenen bir alandır. Dolayısıyla bu dünyaya adım atmak isteyenler de kariyerlerini şekillendirirken trendleri izlemek ve gelişim stratejilerini, buradan edindikleri izlenimi de hesaba katarak kurmak zorundadır. Freelance dünyasında gelecek planlarınızı yaparken faydalanabileceğiniz 2023 yılı trendlerini sizlerle paylaşıyoruz.

Tam Zamanlı Freelancer’lık: MBO Partners’ın elde ettiği verilere göre, ABD’deki tam zamanlı freelancer’ların sayısı %59 artış göstererek toplam freelance çalışan sayısının 3’te 1’ine ulaşmış. Bu veri, ek gelir elde etmek için freelance çalışmanın yanı sıra tam zamanlı freelance çalışmanın da yükselişte olduğunu gösteriyor.

Uzaktan İş Birliği: Freelancer’lara bireysel olarak proje verme yönündeki geleneksel yaklaşımın yanı sıra çevrim içi iş birliği yazılımları yardımıyla freelancer’ları var olan ekiplere dahil etme yaklaşımı da giderek daha fazla tercih edilir hale geliyor.

Daha Fazla Yan Uğraş: ABD’de çalışanların %45’i yan uğraşlara sahip. Üstelik çalışanlara pek çok yeni yetenek kazandıran bu çalışma biçimi, yöneticiler tarafından da destekleniyor.

Artan Uzmanlaşma: İstatistikler uzmanlık sahibi freelancer’ların daha fazla kazandığını gösteriyor. Blokzinciri geliştirme ya da yapay zeka gibi özel alanlarda çalışan freelancer’lara duyulan ihtiyaç da giderek artıyor.

Öncelik Freelance Başarısı: Önde gelen freelance iş platformları, freelancer’ların başarısını artıracağını düşündükleri alanlara yatırım yapıyorlar. Otomasyonla müşteri bulmayı kolaylaştırmak, güçlü onboarding araçları ya da veri temelli fiyatlandırma sistemleri sunmak, en çok yatırım yapılan alanlar arasında yer alıyor.

Freelance dünyasının geleceğini şekillendirme potansiyeli taşıyan ve bu yeni nesil iş modelinin izleyeceği yolu görmemizi kolaylaştıracak trendlerden bazılarını sizlerle paylaştık. Şimdi geleceğe ilişkin bu manzaraya, rakamların keskinleştirdiği bir filtrenin ardından bakabilir, freelance çalışmayla ilgili gelecek öngörülerine göz atabiliriz.

5.2. Freelance Çalışma Hakkında Gelecek Projeksiyonları

İş dünyasının genel yönelimleri ve yükselen trendleri göz önünde bulundurulduğunda freelance iş modelinin giderek güç kazanacağını öngörmek hiç de zor değil. Önceki bölümlerde paylaştığımız, freelance ekosisteminin dünden bugüne gelişimini ortaya koyan veriler de tam olarak buna işaret ediyor gibi görünüyor. Peki bu verilerin bize gösterdikleri, gelecek projeksiyonlarına nasıl yansıyor? Freelancer dünyasını ve freelancer’ları nasıl bir gelecek bekliyor? Veriler ışığında hep birlikte anlamaya çalışalım.

Bütün bu projeksiyonlar, freelance çalışma modelinin, gelecekteki iş dünyasında, bugünkünden farklı kimi özellikler de kazanmış olarak önemli bir rol oynayacağına işaret ediyor. Kısacası; bağımsız, dinamik ve girişimci ruhlu freelancer dünyasının geleceği oldukça parlak görünüyor.

Sonuç

Yelkenleri teknolojik gelişmeler ve dijital dönüşümün rüzgarıyla doldurmak konusunda çok başarılı olan freelance çalışma modeli, günümüzün iş hayatında kendine oldukça sağlam bir yer edinmiş durumda. Yazımızın ilk kısmında ele aldığımız trendler ve paylaştığımız istatistikler bu görüşü destekler nitelikteydi. Yazımızın sonunda ise bu yeni nesil çalışma biçiminin geleceğe de damga vurma potansiyelinin oldukça yüksek olduğunu gördük. Umuyoruz ki paylaştığımız veriler ve gelecek projeksiyonları, freelance iş modeliyle ilgili sorularınıza ışık tutar ve kendiniz için en uygun kariyer yolunu belirlemenize yardımcı olur. Yükselen trendlerin farkında olarak ve sayıların rasyonel gücünü arkasına alarak kariyerini geliştirme çabasında olan herkese bol şans!

Oldukça dinamik ve hızına erişilmesi güç freelance dünyasında, trendlerin ve verilerin ne kadar çabuk eskiyebileceğinin farkındayız. Bu konuda ya da başka herhangi bir noktada yazımızın içeriğine ilişkin aklınıza takılan bir soru ya da eksik kaldığını düşündüğünüz bir başlık varsa [email protected] adresinden bizimle iletişime geçmenizden memnuniyet duyarız.